Editliyoruz deyişimi mazur görün. Düzeltmek diyeceğim ama onun da kademeleri var; aralarındaki farklara dikkat çekmek lazım. İşte bu yazı biraz düzeltme seviyeleri, bir miktar sık yapılan yanlışlar ve genel tema olarak iyi yazı teknikleri üzerine olsun istedim.
İnsan önce kendini düzeltmeyi öğrenmeli; hayat için olduğu kadar yazdıkları için de. Yazı, dostlarım, öyle bir illüzyondur ki kendine kör bir efsun gibi işler ve kötü yazan hatasını görmediği gibi iyi yazan da kendi büyüsüne okurlarından çok kapılma eğilimindedir. Hele megapollerin ve küresel şirketlerin çılgın çalışma temposu içindeyseniz, kendinize körleşmeniz son derece doğal.
İşte dostlarım biz en çok bu körlüğü gidermeye çalışıyoruz. Aslına bakarsanız pek çoğunuz odaklı bir eğitimle bu hatalardan arınabilirsiniz; İngilizcenizi cilalayabilirsiniz. Tanıdığım kadarıyla bir kısmınız için 3 – 6 aylık düzenli eğitim, egzersiz gerekiyor. Bazılarınız ise bir veya iki haftalık yoğun bir eğitimden geçse toparlarsınız. Ben ihmal etmeyin derim. Profesyonel yazı eğitiminde uzman yabancı koçlarla çalışırsanız fark yaratırsınız. Eğitim güzel ama bizim profesyonel editörlere ihtiyacımız da var Ümit’cim diyorsanız bakın biz neleri düzeltiyoruz:
- Siz kolejden, üniversiteden çıkalı çok oldu. Günlük iş hayatınızda pratik İngilizcenizle az çok iletişim kuruyorsunuz ama İngilizce dediğin akıntıya karşı yüzmek biliyorsunuz. Kullanmadıkça paslanıyor; article’lar, prepozisyonlar gözden kaçıyor. En çok temel gramer hatalarını düzeltiyoruz (biz buna mekanik düzeltme veya yüzeysel hataları düzeltme diyoruz).
- İngilizce’de yaygın kullanılan stil (yazım ve kullanım) kılavuzları var. The Associated Press, New York Times, Chicago gibi. Bu kılavuzlarda önerilen şekilde tarihleri, sayıları, para birimlerini, kısa tireli sözcükleri düzeltiyoruz. Örneğin 15.06.2016 değil, June 15, 2016 yazıyoruz (stil düzeltmeleri de mekanik kapsamda değerlendiriliyor).
- Eşanlamlı kelimeleri düzeltmek ikinci en çok yaptığımız şey. Available mı, suitable mı, compatible mu, compliant mı, realize mı deliver mı derken sözlük anlamı doğru ama kullanımı yanlış sözcükleri düzeltmek bize kalıyor (biz buna orta düzey düzeltme diyoruz).
- Her yazarın takıldığı birkaç sözcük oluyor. Örneğin carry-out veya in this regard. Tuhaftır, aynı makalede 20 defa tekrarlayanlar oluyor. Biz ifadeleri zenginleştirmek adına alternatif sözcükler ve kalıplar serpiştiriyoruz (hala orta düzeydeyiz).
- Dolgu sözcüklerini temizlemek ve gereksiz kalıpları silmek üçüncü en çok yaptığımız şey. Yazınıza ciddiyet katmak, daha resmi, daha kurumsal olmak istiyorsunuz biliyorum. Ama “within the framework of the fact that” tek bağlaç değil, en ciddisi de değil. Ayrıca, “apply” demek varken “make an application” demek, “organize” yazmak varken “realize the organization of” diye uzatmak yazınızı ciddi değil sıkıcı yapıyor (bu da orta düzey düzeltmeye dahil).
- Uzun cümleleri kısaltmak Dragoman tarzı açısından en sevdiğimiz uygulama; bölmek ve maddeler halinde yazmak en sık başvurduğumuz kısaltma yöntemi. Kocaman paragrafı maddeleştirince özellikle bazı hukukçu dostların kaşları kalkıyor biliyorum ama yanılıyorsunuz. Asıl siz o güzelim hukuk bilginizi paragrafa gömerek okuyucunuza yazık ediyorsunuz. Gelin maddelerle yazma konusunda uzlaşalım. Beni değil, Black’in de yazarlarından Bryan Garner’ı ve nice stil kılavuzu yazarını ikna etmeniz gerekiyor (bu seviyede derin düzeltme başlıyor).
- Cümle kısaltmak bazen sadece ifadenin yükünü almaktan da geçiyor. Örneğin, relative clause olmadan da yapılabilecek tamlamalar var; “which veya that” olmadan da cümle kuruluyorsa biz çıkartıyoruz. İngilizce’de which kalıbının olması, her betimlemeyi which’leyeceğiz anlamına gelmiyor dostlar. Gereksizse çıkart önemli bir yazı düsturudur, birlikte uyalım (bu da derin düzeltme kapsamına giriyor).
- Etken cümle mi kurmalı, edilgen mi? Hukukta ve akademikte edilgen, reklamda ve işte etken diye ezberleyenleri bozmak da bizim yükümüz dostlar. Etken ve edilgen çatının ezberi yok; önce kuralları var, sonra “etki” analizi var, sonra da anlaşılırlığı var. Üçlü süzgeçten geçirerek kullanmak, bu süzgeçten geçmeyenleri düzeltmek Dragoman’da (biraz daha derindeyiz şimdi biliyorum).
- Peki ya isim cümlesiyle mi yazmalı, fiil cümlesiyle mi, yani the preparation for the event mi, yoksa preparing for the event mi, there is an increase in inflation mı, the inflation is increasing mi? Hangisi, nerede, nasıl kullanılır? istisnaları olmakla beraber İngilizcede genellikle fiil cümlesi, Türkçede ise isim cümlesi tercih ediyoruz; düzeltmeleri buna göre yapıyoruz (bazılarımız için çok derin kaçıyor farkındayım).
- Bazen okuyucuda istenen etkiye göre düzeltme yapmamız bekleniyor ki aslında bu metin editörlüğünden (copy editor) birkaç adım çıkıp içerik editörlüğüne (content editor) geçmemizi gerektirebiliyor. Çeviride buna transcreation diyorlar. Yanlış anlaşılması sadece yaratıcı metinler için değil bu yöntem; tüketiciye ulaşan, marka konumlandırmaya, kurumsal imaja ve prestije dokunan her metin için öneriyoruz. Mesela; giriş cümlelerini vurucu yapıyoruz, tekrarları siliyoruz, sesli okuyup ahenge göre düzeltiyoruz, yan anlamlara bakıyoruz, çağrışımları göz önüne alıyoruz…
- Tüm bu yazdığım düzeltme seviyelerinde sıklıkla teknik terminoloji ve tutarlılık düzeltmesi yapmamız gerekiyor. Çoğu kurumda terim yönetimi zayıf ne yazık ki. İçerik yönetim sistemi kullanan Türk firması ise neredeyse yok. Herkes kendi bilgisayarında, kendi Office programlarıyla çalışıyor. Hal böyle olunca IK’nın department dediğine pazarlama division, kurumsal iletişim business unit diyor. Kurumsal dil birliği için içerik yönetim sistemi şart; en azından bir kurumsal stil kılavuzu olmalı.
- Son olarak MLA tarzı düzeltmelerimizi eklemeliyim. Akademik olsun olmasın “as is known”ları çıkartıyoruz. Yani bilindiği üzere, genel kabul gördüğü üzere gibi kalıplar bizden geçmiyor. Kim biliyor, hangi kaynak önermiş, hangi araştırma kanıtlıyorsa ona gönderme yapmalı. Kişi kendi görüşünü ve kendisi gibi düşünenlerin görüşünü bilimsel kabule dönüştürmemeli.
İngilizce etkili yazı ilkeleri bunlardan ibaret mi, tabii ki hayır. Zaman buldukça İngilizce güzel ve etkili yazı konusunda paylaşımlarıma devam edeceğim. Yazdıklarınızı uzman yabancı editörlere okutmak isterseniz veya daha iyisi kendini ve ekibiniz için İngilizce yazı dersleri almak isterseniz haber ediniz. Üstelik şimdi internet üzerinden yazışma eğitimi almanız da mümkün.
